Chia sẻ của nhà nghiên cứ văn hóa Inra Sara

Như phân tích ở “Thổ cẩm Cham-11”, kĩ thuật dệt Cham truyền thống có 2 phần chính: Từ lấy sợi và mắc thành cuộn sợi dọc (nuh papan) theo các quy trình sau (thể hiện qua vật liệu) có 5 công đoạn: - Giá tách hạt: Waak ywơk kapah. - Cung bật bông: Ganuuk pateg. - Xa quấn tơ: Waak mưk kabwak. - Xa bắt chỉ: Chia liwei. - Xa đánh ống: Chia tro. Từ đánh ống đến dệt thành sản phẩm qua 3 công đoạn nữa: - Giá mắc sợi: Haniêl linguh. - Khung xỏ go: Danook ppacako - Khung dệt 2 loại: Danưng Từ khi chị em Chakleng dùng tơ sợi công nghiệp [đã đánh ống sẵn] năm 1992, 5 công đoạn đầu bị bỏ qua, cùng với nó 5 dụng cụ cũng đã lưu kho. Đến năm 2002, khi máy bán công nghiệp du nhập vào Mỹ Nghiệp, thì cả ba công đoạn cuối cũng nguy cơ thất truyền.

Nhưng sự thật có phải thế? Không! Dân Chakleng vẫn xài cả hai: bán công nghiệp cùng thủ công song hành. Và nếu nó có chết thì Thổ cẩm Cham vẫn không chịu cho bất kì ai đưa tang. Thổ cẩm vẫn tồn tại cùng với dân tộc: Đó là hoa văn Jih Dalah đặc trưng Cham. Chúng có mặt, dù có qua thủ công hay công nghệ. Có mặt cùng những CÂU CHUYỆN và các tầng Ý NGHĨA của chúng. Đó chính là cái đáng bảo lưu nhất.

[1. với Nguyễn Thị Thanh Thúy tại Hội Quán Các Bà Mẹ - Sài Gòn-2021;

2. Trả lời phỏng vấn tại Không gian Văn hóa Cham-Hà Nội-2010;

3. Với đoàn múa dân tộc Jeh Triêng ở Kontum-2007]